Vermoeidheid door kanker komt frequent voor. De oorzaak is nog niet volledig bekend en de deze vorm van vermoeidheid is dus moeilijk behandelbaar. In 2009 publiceerde Minerva een korte bespreking van een Cochrane review over het effect van oefeningen op kankergerelateerde vermoeidheid (1,2). De resultaten van deze review wezen uit dat oefeningen tijdens en na de behandeling voor kanker de vermoeidheid verminderde bij volwassenen. Men kon niet aangeven welke specifieke oefeningen effectief waren.

In hetzelfde nummer gaf Minerva commentaar op een ander systematisch literatuuroverzicht over het nut van geneesmiddelen bij kankergerelateerde vermoeidheid (3,4). Minton et al. besloten in deze systematische review dat er beperkt bewijs is voor de werkzaamheid van methylfenidaat, erythropoëtine en darbepoëtine (voor beide laatste in het geval van anemie). Het was niet mogelijk om een besluit te formuleren over de risico/winstverhouding. De review bevatte geen vergelijkingen met een niet-medicamenteuze aanpak.

Minton et al. publiceerden in 2010 een update van hun vorige review (5). Ze konden zes nieuwe RCT’s toevoegen. Voor een gedetailleerde analyse konden ze slechts 31 op 50 studies includeren (n=7104).

Resultaten

• methylfenidaat: een klein maar significant effect is bevestigd (p=0,005) in een aantal kleine studies (N=5, n=410): het gestandaardiseerd gemiddeld verschil in score voor vermoeidheid versus placebo bedroeg -0,28 (95% BI van -0,48 tot -0,09), I²-test =0%
• erythropoëtine: omwille van recente gegevens over de ongewenste effecten van erythropoëtine (o.a. verhoogde mortaliteit in het geval van gevorderde kanker (6)) is het geneesmiddel niet meer geschikt voor deze indicatie
• antidepressiva: uit pooling van de resultaten van twee studies met paroxetine blijkt dat dit antidepressivum geen significant voordeel aantoont
• progestagenen: een meta-analyse van vier studies (587 patiënten) toont geen voordeel aan van progestagenen; de heterogeniteit tussen de studies is groot (I² =98%)
• ibandronaat: in één studie (n=466) had ibandronaat een effect op vermoeidheid bij patiënten met borstkanker en pijnlijke botmetastasen
• donepezil: één studie (n=142) toont geen voordeel aan van donepezil. 

Besluit

Dit systematisch literatuuroverzicht van geneesmiddelen bij kankergerelateerde vermoeidheid wijzigt enigszins de vroegere besluiten: methylfenidaat heeft een beperkt effect en ondanks zijn doeltreffendheid is erythropoëtine niet meer aanbevolen omwille van de mogelijke ongewenste effecten bij patiënten met gevorderde kanker.

Referenties

1. Chevalier P. Oefeningen bij kankergerelateerde vermoeidheid. Minerva 2009;8(3):40.
2. Cramp F, Daniel J. Exercise for the management of cancer-related fatigue in adults. Cochrane Database Syst Rev 2008, Issue 2.
3. Chevalier P. Geneesmiddelen bij kankergerelateerde vermoeidheid. Minerva 2009;8(3):39.
4. Minton O, Richardson A, Sharpe M, et al. A systematic review and meta-analysis of the pharmacological treatment of cancer-related fatigue. J Natl Cancer Inst 2008;100:1155-66.
5. Minton O, Richardson A, Sharpe M, et al. Drug therapy for the management of cancer-related fatigue. Cochrane Database Syst Rev 2010, Issue 7.
6. Bohlius J, Schmidlin K, Brillant C, et al. Recombinant human erythropoiesis-stimulating agents and mortality in patients with cancer: a meta-analysis of randomised trials. Lancet 2009;373:1532-42.