Onder de titel ‘Sponsorship, authorship and accountability’ hebben hoofdredacteurs van de belangrijke internationale én nationale medische tijdschriften een standpunt ingenomen over de verhouding tussen de sponsors van wetenschappelijk onderzoek en de onderzoekers zelf, met daarin ook de verantwoordelijkheid van de redactie van de medische tijdschriften 1.

In dit bescheiden blad, Minerva, werd reeds gewezen op de onhoudbare toestand waarin we de laatste jaren verzeild geraakten. Samen met heel wat artsen die bekommerd zijn om de onafhankelijkheid van de onderzoeker, moesten we vaststellen dat zelfs academische onderzoekers te koop waren 2.

De farmaceutische industrie wist echter dat private, niet-academische onderzoeksgroepen de onderzoeksprojecten realiseerden voor minder geld en met minder moeilijkheden dan academische centra. In 2000 kregen ze reeds 60% van de onderzoeksgelden. De sponsors dicteerden de fundamentele opties van het onderzoek en de onderzoekers kregen weinig inspraak in het protocol of de interpretatie van de uitslagen. Daarbij kwam nog dat uiteindelijk de sponsor besliste of de studie al of niet zou worden gepubliceerd (publicatiebias). Aangezien de resultaten van deze studies werden gebruikt om bepaalde producten te promoten, voelden de redacteurs van medische tijdschriften zich misbruikt door de sponsors en auteurs van de studies. Het kan historisch worden genoemd dat bovenvermelde tijdschriften de moed hebben om zich gezamenlijk hiertegen te verzetten om dit in de toekomst onmogelijk te maken.

Zij stelden hiervoor een soort morele code op: ‘The uniform requirements for manuscripts submitted to biomedical journals’. De kern van deze tekst is de stelling dat er een belangenconflict ontstaat wanneer een auteur, beoordelaar van een artikel of de redactie zelf financiële banden heeft met de sponsor.

Uitgaande van deze basisstelling worden richtlijnen uitgeschreven voor de verschillende betrokkenen. Zo dienen de auteurs steeds hun financiële en persoonlijke banden aan te geven met de organisatie die hen financierde. Verder dienen ze ook te vermelden wat hun rol is in het opstellen van het protocol, de verwerking en de interpretatie van de gegevens en - last but not least - in de beslissing om het rapport voor publicatie aan te bieden.

Maar ook de redactie zelf (editors) en de beoordelaar van de artikels (reviewer) mogen geen financiële of persoonlijke relaties hebben met de auteurs of sponsors van het artikel. Indien sommige redactieleden toch niet onafhankelijk zijn ten aanzien van bepaalde onderzoeken, dienen ze zich te onthouden bij de uiteindelijke beslissingen hieromtrent.

Het ligt voor de hand dat dit voor Minerva goed nieuws is, vermits ons werk er juist in bestaat de resultaten van het onderzoek kenbaar te maken aan artsen en het door duiding en aanbeveling in zijn kader te plaatsen. Ook de Minerva-redactie zal een gewetensonderzoek doen in eigen rangen en zeker de bovengenoemde criteria toepassen op de rekrutering van zijn duiders: een delicate maar noodzakelijke opdracht.

Mede namens de hele redactieploeg,
Marc De Meyere, hoofdredacteur

1. DAVIDOFF F, DEANGELIS CD, DRAZEN JF, et al. Sponsorship, authorship, and accountability. Editorial in Ann Intern Med, JAMA, N Engl J Med, et al. De integrale tekst van dit gezamenlijke editoriaal is elektronisch beschikbaar op http://jama.ama-assn.org (JAMA issue 12 september 2001).
2. DE MEYERE M. Is academische geneeskunde te koop? Huisarts Nu (Minerva) 2000;29(6):264-5.