Minerva Kort biedt u korte commentaren op publicaties die door de redactie van Minerva zijn geselecteerd. Interessante en voor huisartsen relevante studies die niet direct in een ruimer kader kunnen of moeten worden besproken, krijgen een plaats in deze rubriek. Iedere selectie wordt kort samengevat en van enkele regels commentaar voorzien door een referent. De redactie van Minerva wenst u veel leesgenot.

In deze studie werden 395 patiënten na een succesvolle behandeling van twaalf weken met fluoxetine 20 mg eenmaal daags, aselect verdeeld in een groep die de behandeling voortzette en een groep die de behandeling onderbrak (d.w.z. placebo voorgeschreven kreeg). Beide groepen werden een zestal weken gevolgd. In de placebogroep werd géén duidelijke toename van bijwerkingen ten opzichte van de voortbehandelde groep vastgesteld. De placebogroep rapporteerde echter wel meer duizeligheid in de vierde week en meer slaperigheid in de tweede week. De uitval in de placebogroep was significant hoger dan in de groep die de behandeling voortzette. Bovendien bleken bij ongeveer 50% van de patiënten in de placebogroep depressieve symptomen opnieuw de kop op te steken. Deze studie bevestigt vooralsnog het bestaan van een SSRI-gerelateerd afkicksyndroom niet. Misschien heeft dit te maken met de lange halfwaardetijd van het bestudeerd product fluoxetine evenals met het beperkt aantal patiënten in deze studie. Eerder werden berichten gepubliceerd die bij het plots stoppen van voornamelijk paroxetine alsook van sertraline wel een toename van misselijkheid, slapeloosheid en nervositas vermeldden. De hier gerapporteerde symptomatologie van duizeligheid en slaperigheid is aspecifiek, van gering klinisch belang (voorbijgaand) en behoeft geen behandeling. Studies van grotere omvang zijn nodig om uit te maken of ook voor de SSRI’s alsnog een specifiek gerelateerd afkicksyndroom geïsoleerd kan worden, zoals dit in het verleden onder andere voor barbituraten, benzodiazepines en tricyclische antidepressiva het geval was 1. In de Folia Pharmacotherapeutica van januari 2000 bespreekt de redactie eveneens een dervingsyndroom dat kan optreden naar aanleiding van het stoppen van een behandeling met antidepressiva 2. Dervingsymptomen worden zowel beschreven bij het stoppen van tricyclische antidepressiva (gastro-intestinale stoornissen, grieperig syndroom, vermoeidheid, angst, agitatie, slaapstoornissen) als van SSRI’s (duizeligheid, nausea, lethargie en hoofdpijn). Vooral met paroxetine is hierover gerapporteerd. Ook na het stoppen van venlafaxine, een inhibitor van de heropname van noradrenaline en serotonine, zijn ernstige dervingsymptomen beschreven. Deze symptomen treden gewoonlijk plots op en verdwijnen snel na het opnieuw starten van de behandeling. Op die manier kan men theoretisch het onderscheid maken tussen een dervingsyndroom en het heroptreden van de depressie (een recidief treedt zelden op in de eerste week na het stoppen van de behandeling). Praktisch wordt aanbevolen, hoewel daaromtrent geen gecontroleerde studies bestaan, om na een behandeling van zes à acht maanden de dosis te verminderen over een periode van zes à acht weken. Patiënten moeten worden gewaarschuwd over het risico op dervingsymptomen en de arts moet beducht blijven op een mogelijk recidief van de depressie 3.

T. Declercq

1. KENDRICK T. Commentary on: "Abrupt termination of fluoxetine for depression led to an increase in dizziness and somnolence." Evidence-Based Mental Health 1999;2:31. Comment on: ZAJECKA J, FAWCETT J, Amsterdam J, et al. Safety of abrupt discontinuation of fluoxetine. A randomized, placebo-controlled study. J Clin Psychopharmacol 1998;18:193-7.
2. Stoppen van een behandeling met antidepressiva. Folia Pharmacotherapeutica 2000;27:5-7.
3. Withdrawing patients from antidepressants. Drug and Therapeutics Bulletin 1999;37:49-52.