Bij kinderen ouder dan 2 jaar met een acute astma-aanval is in een meta-analyse ipratropium (of een ander anticholinergicum) minder werkzaam gebleken dan een kortwerkend bèta-2-mimeticum (zoals salbutamol) en dan de associatie van een kortwerkend bèta-2-mimeticum met ipratropium (1). Bij de bespreking van deze meta-analyse wezen we er in Minerva op dat het aantal patiënten in de studies zeer gering was en dat de methodologische kwaliteit van deze studies moeilijk te beoordelen viel (2).

Griffiths et al. publiceerden in 2013 voor de Cochrane Collaboration een meta-analyse over de behandeling van een acute astma-aanval bij kinderen van 18 maanden tot 18 jaar (3). Deze auteurs vergeleken het effect van een kortwerkend bèta-2-mimeticum + een anticholinergicum met het effect van alleen een kortwerkend bèta-2-mimeticum. Het literatuuronderzoek gebeurde zeer grondig en de auteurs contacteerden ook farmaceutische firma’s en onderzoekers igespecialiseerd in astma bij kinderen. Op die manier vonden ze 20 RCT’s (met 24 vergelijkingen) die voldeden aan hun inclusiecriteria. De onderzoekspopulatie bestond uit 2 697 kinderen met overwegend matige tot ernstige exacerbaties. In 9 studies was er een klein risico van bias. De meeste studies vergeleken een vaste combinatie van 3 doses ipratropium van 250 µg of 2 doses ipratropium van 500 µg en een kortwerkend bèta-2-mimeticum via inhalatie met een kortwerkend bèta-2-mimeticum in monotherapie over 30 tot 90 minuten. Alle behandelingen vonden plaats op een spoeddienst.

Door een anticholinergicum toe te voegen aan een kortwerkend bèta-2-mimeticum verminderde het risico van hospitalisatie significant: RR van 0,73 (95% BI van 0,63 tot 0,85) (GRADE A), wat overeenkomt met een NNT van 16 (95% BI van 12 tot 29). De resultaten van een sensitiviteitsanalyse met exclusie van de studies met een hoger risico van bias, waren gelijklopend. De auteurs stelden een tendens vast van een groter effect bij een intensievere behandeling en bij een meer ernstige astma-aanval. Ook de volgende uitkomstmaten verbeterden statistisch significant door de toevoeging van een anticholinergicum: longfunctie en klinische score na 120 minuten, zuurstofsaturatie na 60 minuten en herhaalde nood aan bronchodilatatie. In de combinatiegroep hadden minder kinderen last van nausea en tremoren dan in de groep met alleen een kortwerkend bèta-2-mimeticum.

De auteurs stellen dat verder onderzoek nodig is om na te gaan welke specifieke kinderen winst kunnen behalen met deze combinatietherapie en welke toedieningsmodaliteiten (dosis, intensiteit en duur van anticholinergica via inhalatie) het meest effectief zijn.

Besluit

Deze meta-analyse van goede methodologische kwaliteit toont het nut (betere werkzaamheid en tolerantie) aan van de toevoeging van een anticholinergicum (ipratropium) aan een kortwerkend bèta-2-mimeticum (salbutamol) bij kinderen van 18 maanden tot 18 jaar met een acute astma-aanval. Bij deze associatie werd ipratropium meestal toegediend in 3 doses van 250 µg of 2 doses van 500 µg via inhalatie over 30 tot 90 minuten.

Referenties

1. Teoh L, Cates CJ, Hurwitz M, et al. Anticholinergic therapy for acute asthma in children. Cochrane Database Syst Rev 2012, Issue 4.
2. Chevalier P, Pierart F. Anticholinergica voor een acute astma-aanval bij kinderen ouder dan twee jaar? MinervaF 2013;12(1):6-7.
3. Griffiths B, Ducharme FM. Combined inhaled anticholinergics and short-acting beta2-agonists for initial treatment of acute asthma in children. Cochrane Database Syst Rev 2013, Issue 8.